رئیس مركز پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا با سی دی دریا مطرح كرد؛
کاربران ایرانی مقابل پلت فرم های ناقض حریم خصوصی صدمه پذیرند
سرهنگ رجبی می گوید: طرح پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی با عنایت به نبود حمایت قانونی از ایرانی ها در مقابل پلت فرم های ناقض حریم خصوصی نوشته شده است.
خبرگزاری مهر، گروه اجتماعی: از حدود سال ۹۷ زمزمه پیشنهاد طرحی تحت عنوان صیانت از کاربران در فضای مجازی عنوان شد، در سیر تحول این پیش نویس در مرداد سال ۱۴۰۰ به صورت طرح پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی در جلسه علنی چهارشنبه ۶ مرداد ۱۴۰۰، با ۱۲۱ رأی موافق بر مبنای اصل ۸۵ قانون اساسی در کمیسیونی ویژه تصویب و بررسی گردید و مقرر است مصوباتش به صورت مستقیم و بدون عرضه در صحن علنی برای اعلام نظر به شورای نگهبان ارسال شود. هرچند برخی از نمایندگان درصدد برآمدند برای لغو رسیدگی، طبق اصل ۸۵ و در کمیسیون ویژه اقدامی انجام دهند ولی در نهایت با رأی گیری مجدد خارج شدن طرح از حالت اصل ۸۵ به تصویب نرسید و روند رسیدگی به این طرح از راه کمیسیون ویژه پیگیری خواهد شد.
در خصوص این طرح دیدگاه های کاملاً متناقضی وجود دارد، عده ای از کارشناسان این طرح را برای حمایت کاربران و ساماندهی ولنگاری حاکم بر فضای مجازی ضروری می دانند و عده ای دیگر این طرح را به منزله قطع اینترنت می شمارند. اما این دو برداشت تنها نگاهی مضیق به طرح است چون که این طرح می تواند ابعاد تأثیرگذاری متنوعی بر فضای مجازی کشور داشته باشد که یکی از این حوزه ها، خانواده و کودکان در فضای مجازی است که جا دارد به صورت ویژه به آن پرداخته شود. در این مورد با سرهنگ علی محمد رجبی، کارشناس سواد رسانه های و رئیس مرکز تشخیص و جلوگیری از جرایم سایبری پلیس فتا گفت وگویی انجام داده ایم که در ادامه آنرا مطالعه خواهید کرد.
*جایگاه اعمال حاکمیت برای پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی کجاست؟
یکی از حوزه هایی که کشورها برای مراقبت از آن از راهکارهای اعمال حاکمیت بهره می برند و دغدغه ای مهم شمرده می شود حوزه خانواده و بخصوص کودکان در فضای مجازی است، چون که این گروه در کنش با فضای مجازی در معرض صدمه های گوناگونی قرار دارند، هرچند که نباید فقط به تهدیدات فضای مجازی برای خانواده و کودکان پرداخت ولی در صورت عدم ساماندهی رابطه و نوع تعامل پلت فرم ها با کاربران و برعکس همواره این نگرانی وجود خواهد داشت که خانواده و کودکان قربانی برنامه های نظام سلطه و برتری جویی فرهنگ متخاصم با بهره بردن از روابط مالی حاکم بر فضای مجازی و محتوای مدیریت نشده آن خواهند شد. موضوعی که چالش اساسی خیلی از کشورهای دنیاست و تلاشی همگانی در جهان برای مدیریت و غلبه بر آن درحال پیگیری است.
قانون گذاری، تنظیم گری، محدودسازی و داخلی سازی خدمات مجموعه اقداماتی است که در کشورهای مختلف دنیا برای ساماندهی فضای مجازی متناسب با فرهنگ بومی و افزایش قدرت اعمال حاکمیت ملی بر پلت فرم های بین المللی اتخاذ می شوند و کشورها متناسب با برنامه های راهبردی و توان اجرایی شان به استفاده از تمام یا بخشی از این راهکار ها اقدام می کنند.
در طول ۱۵ سال گذشته در کشور ما هم از طیف متنوعی از اقدامات برای مدیریت فضای مجازی استفاده شده است که میتوان از تشکیل شورایعالی فضای مجازی، تصویب قانون جرایم کامپیوتری و ایجاد کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، ایجاد نظام فیلترینگ، تحدید پهنای باند، کوشش برای داخلی سازی خدمات پایه کاربردی و تنظیم اسناد و مقررات در حوزه های مختلف نام برد. اما نکته مهم اینجا است که در تمام این سال ها مجلس در شکل قانونگذاری به فضای مجازی توجه نکرده است و شاید یکی از علل مهم وضعیت موجود عدم وجود سازوکارهای قانونی مشخص برای مدیریت و ساماندهی فضای مجازی است، موضوعی که در خیلی از کشورهای پیشرفته دنیا در اولویت بوده است.
*این روزها مجدداً مبحث طرح پشتیبانی از خانواده و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی به واسطه آغاز فرایند آغاز به کار کمیسیون ویژه بررسی این طرح در رسانه ها مطرح گردیده است، مختصری درباره این طرح توضیح دهید؟
طرح پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی که در فضای رسانه ای به طرح صیانت از حقوق کاربران معروف شده است از سال ۱۳۹۵ و توسط حجت الاسلام پژمانفر نماینده مشهد که در مجلس دهم رئیس کمیته فضای مجازی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بودند تحت نام قانون صیانت از کاربران در فضای مجازی پیشنهاد شد ولی در آن مجلس نتوانست در کمیسیون فرهنگی رأی بیاورد و وارد فرآیندهای بعدی نشد.
در مجلس یازدهم که با فضای اصولگرایی به روی کار آمد، فضای مجازی و توجه به آن به یکی از دغدغه های مهم تبدیل شد چون که در دیدار تصویری افتتاحیه این مجلس رهبر معظم انقلاب فرمودند: «مسئله ی مدیریّت فضای مجازی جزو مسائل مهمّ ما است که این مساله، مساله بلندمدّت هم نیست؛ مساله کوتاه مدّت و میان مدّت و جزو مسائل نزدیک ما است.»
این امر باعث شد مجدداً مبحث پیشنهاد طرحی در رابطه با فضای مجازی در دستور کار کمیسیون فرهنگی مجلس و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی قرار بگیرد. اخبار انتشار یافته از طرح جدید در فضای مجازی با حاشیه های فراوانی همراه بود و شایعات مختلفی در فضای رسانه ای کشور و شبکه های اجتماعی در این خصوص منتشر می شد تا این که سرانجام در ۲۶ تیر ماه ۱۴۰۰ ویرایش جدید طرح با عنوان طرح پشتیبانی از کاربران و کسب و کارهای پایه کاربردی فضای مجازی رسماً منتشر گردید و با همه حواشی در جلسه ۶ مرداد ۱۴۰۰ مجلس رسیدگی به این طرح در چارچوب اصل ۸۵ به تصویب رسید و مقرر شد طرح در کمیسیونی تخصصی بررسی شود و مصوبه نهایی کمیسیون ویژه به عنوان نظر مجلس به شورای نگهبان ارسال شود.
طرح پیشنهادی پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی در فصول مختلف و مواد گوناگونی به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای پشتیبانی از خانواده و کودکان قانون پیشنهاد داده است طرح پیشنهادی مرکز پژوهش های مجلس و مورد تأیید کمیسیون فرهنگی از نظر ساختاری دارای ۶ فصل و ۳۷ ماده قانون است که در نگاهی اجمالی به موضوعات زیر پرداخته است:
فصل اول - کلیات شامل تعریف اصطلاحات و تعیین دامنه شمول قانون
فصل دوم - تنظیم گری شامل بازتعریف کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی بعنوان کمیسیون تنظیم گر فرابخشی، تعیین وظایف و اختیارات این کمیسیون عالی، اصلاح قانون وظایف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بازتعریف وظایف و حوزه اختیارات کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، تشکیل کارگروه مدیریت گذرگاه های ایمن مرزی و تعیین متولی برای اجرای اصل ۲۵ قانونی اساسی در گذرگاه های ایمن مرزی
فصل سوم - شرایط و ضوابط عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی شامل ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی، دریافت مجوز فعالیت خدمات اثرگذار پایه کاربردی داخلی و خارجی، معرفی نماینده قانونی، تعیین شرایط راه اندازی و بهره برداری دستگاههای اجرایی از خدمات پایه کاربردی اختصاصی توسط کمیسیون
فصل چهارم - پشتیبانی از خدمات پایه کاربردی داخلی شامل تشکیل صندوق پشتیبانی از خدمات پایه کاربردی داخلی و محتوای، تعیین حق السهم تولیدکننده محتوای داخلی و عرضه دهندگان خدمات پایه کاربردی داخلی، شامل شدن حمایت های تجاری دانش بنیان برای خدمات پایه کاربردی داخلی، تعیین سهم و مدیریت ترافیک خدمات پایه کاربردی، ممنوعیت پرداخت در خدمات پایه کاربردی فاقد مجوز، مجوز پرداخت الکترونیکی اختصاصی در بستر خدمات پایه کاربردی اثرگذار داخلی، ممنوعیت تبلیغ، ترویج و اشاعه خدمات پایه کاربردی خارجی فاقد مجوز برای رسانه های داخلی، اجبار دستگاههای اجرایی به عرضه خدمات الکترونیکی از راه خدمات پایه کاربردی داخلی، ممنوعیت استفاده دستگاههای اجرایی از خدمات پایه کاربردی خارجی، اجبار دستگاههای اجرایی به عرضه دسترسی و اجازه بهره برداری از خدمات دولتی برای عرضه به مردم، ترغیب به نصب پیش فرض خدمات پایه کاربردی مجاز بر روی تجهیزات هوشمند وارداتی با مدیریت تعرفه واردات
فصل پنجم - تکالیف و تعهدات خدمات پایه کاربردی شامل وظایف عرضه دهندگان خدمات پایه کاربردی، نسبت به کاربران و در برابر نظم و امنیت عمومی، سالم سازی محتوای فضای عمومی که ورود به آن احتیاج به دریافت اجازه ندارد، اقدام برای سالم سازی محتوای عمومی فضای مجازی برابر لیست مصادیق محتوای مجرمانه، پالایش محتوا به درخواست کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، ایجاد سامانه گزارش گیری مردمی توسط کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه.
فصل ششم - مسئولیت ها و ضمانت اجرا شامل تعیین دادگاه و فرایند قضایی اختصاصی برای مرتبطین با این قانون، تعیین ضمانت اجرا برای این قانون، رفع مسئولیت از خدمات پایه کاربردی در مقابل کاربری های غیرمجاز، تعیین فرایند قضایی اختصاصی در هیأت تجدید نظر برای مرتبطین با این قانون، تعیین زمان برای دستورالعمل نحوه تشکیل هیئت های رسیدگی این قانون، تعیین مجازات برای کارکنان دستگاههای اجرایی متخلف از این قانون، جرم انگاری فعالیت تجاری غیرمجاز برای دور زدن فیلترینگ، تعیین مجازات برای بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم مهارت یا عدم رعایت تدابیر متعارف امنیتی مسئول حفظ و صیانت از داده های کاربران، شرایط تشدید مجازات، تعیین ضمانت اجرا برای مصوبات شورایعالی فضای مجازی و کمیسیون عالی، اجبار وزارت ارتباطات به اجرای شبکه ملی اطلاعات و خدمات پایه کاربردی مصوب شورایعالی
*آیا در این طرح به مبحث پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی توجه شده است؟
طرح پیشنهادی پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی در فصول مختلف و مواد گوناگونی به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای پشتیبانی از خانواده و کودکان قانون پیشنهاد داده است. در یک بررسی توسط خود من انجام شد برای شناسایی ارتباط طرح با خانواده و کودکان، متن طرح پیشنهادی با روش کیفی و مبتنی بر تجربیات گذشته در حوزه تاثیر فضای مجازی بر خانواده و کودکان کدگذاری شد و درنهایت در دو سطح محوری و فرعی عناوینی که به پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی مرتبط بودند، دسته بندی شدند.
در نگاه کلان به طرح میتوان این گونه برداشت کرد که پیشنهاد دهندگان طرح پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی، سالم سازی محتوایی و حمایت قانونی از کاربر در فضای مجازی را اصلی ترین نیاز کشور در حوزه قانون گذاری می دانند به عبارتی مفاد این طرح به صورت مستقیم یعنی عناوینی که در طرح پیشنهادی به صورت مستقیم برای پشتیبانی از خانواده و کودکان پیشنهاد شده است و یا غیر مستقیم یعنی عناوینی که در طرح پیشنهادی از دیدگاه نویسنده می تواند در پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجزی مؤثر باشند دسته بندی شد که در نهایت مشخص شد طرح پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی در ۵ مبحث محوری و ۱۲ مبحث فرعی قرار گرفتند، این موضوعات در چارچوب ۹۲ بند و عبارت در طرح به کارگرفته شده اند که البته بعضی از بندها و عبارات استفاده شده در طرح پیشنهادی امکان دارد در چند محور اثرگذار بوده باشد ازاین رو در کدگذاری تکرار وجود دارد.
*در مورد موضوعات محوری که طرح برای پشتیبانی از خانواده و کودکان به آنها توجه کرده، بیشتر توضیح دهید؟
طرح پیشنهادی پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی در ۵ مبحث محوری به صورت مستقیم و غیرمستقیم به پشتیبانی از خانواده و کودکان پرداخته است. این موضوعات عبارتند از: پشتیبانی از خانواده، پشتیبانی از کاربران، ساماندهی محتوا، ساماندهی مدیریت فضای مجازی کشور، فرهنگ سازی و آموزش.
در مقام مقایسه بین موضوعات محوری مورد توجه در طرح برای پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی مواردی که به ساماندهی محتوا اختصاص دارد با ۲۹ بار تکرار و مواردی که به پشتیبانی از کاربران اختصاص دارد با ۲۷ بار تکرار بیشترین و فرهنگسازی و آموزش با ۴ بار تکرار کمترین سطح توجه را داشته اند. این نشان میدهد که دغدغه اصلی طراحان طرح، ساماندهی محتوایی فضای مجازی و پشتیبانی از حقوق کاربران بوده است و کمتر به فرهنگسازی و آموزش توجه شده است.
سایر موضوعات محوری شامل ساماندهی مدیریت فضای مجازی کشور با ۱۶ بار تکرار و پشتیبانی از خانواده با ۱۶ بار تکرار در یک سطح از توجه قرار دارند.
در نگاه کلان به طرح میتوان این گونه برداشت کرد که پیشنهاد دهندگان طرح پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی، سالم سازی محتوایی و حمایت قانونی از کاربر در فضای مجازی را اصلی ترین نیاز کشور در حوزه قانون گذاری می دانند و بر این باور هستند که سلامت محتوایی فضای مجازی کافی نیست و کاربران ایرانی از حمایت قانونی کافی در مقابل پلت فرم ها و کسانی که که به دنبال نقض حریم خصوصی و اطلاعاتی آنها هستند برخوردار نیستند.
*موارد بالا نگاههای کلی نسبت به مبحث خانواده و کودک هستند، می شود مصداقی تر مبحث را مطرح کنید؟
اگر بخواهیم دقیق تر به طرح نگاه بیاندازیم می بینیم که در طرح پیشنهادی پشتیبانی از خانواده و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی طراحان به ۱۲ مبحث فرعی در ذیل موضوعات محوری توجه کرده اند که این موضوعات به صورت مستقیم و غیر مستقیم در پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی مؤثر خواهند بود. این موضوعات عبارتند از: پشتیبانی از کودکان، پشتیبانی از خانواده، حریم خصوصی، داده های کاربر، حقوق کاربر، سالم سازی بستر، جلوگیری از مواجهه ناخواسته، تولید محتوای سالم، تبلیغات، مسئول سازی، سواد کاربری، اطلاع رسانی.
در مقام مقایسه بین موضوعات فرعی مورد توجه در طرح برای پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی مواردی که به سالم سازی بسترهای عرضه دهنده خدمات اختصاص دارد با ۱۵ بار تکرار و مواردی که به ایجاد و تعریف مسئولیت اختصاص دارد با ۱۳ بار تکرار بیشترین و اطلاع رسانی با ۱ بار تکرار کمترین سطح توجه را داشته اند. این نشان میدهد که دغدغه اصلی طراحان طرح، کوشش برای سالم سازی بسترهای عرضه دهنده خدمت به کاربران و تعیین مسئولیت برای بازیگران این عرصه در فضای مجازی بوده است و اهمیت اطلاع رسانی، مدیریت تبلیغات و سواد رسانه کمتر مورد توجه بوده است.
مجموعاً در طرح پیشنهادی پشتیبانی از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی ۹۲ ارتباط موضوعی با حوزه خانواده و فضای مجازی شناسایی شد که می توانند به صورت مستقیم و غیر مستقیم در پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی مؤثر خواهند بود. من جدولی را به شما عرضه می کنم که موضوعات محوری، موضوعات فرعی و فراوانی ارتباط آنها آورده شده است.
*همانطور که اشاره کردید در طرح پیشنهادی از جانب مرکز پژوهش های مجلس بیشترین تمرکز بر روی سالم سازی و مسئولیت سازی است، دلیل این مورد چیست؟
شاید بتوان دلیل این تمرکز طراحان را در اجرایی نشدن مصوبات شورایعالی فضای مجازی در طول سالهای فعالیت آن دانست بخصوص در حوزه ساماندهی و مدیریت فضای مجازی کشور که همواره وجود اختلاف نظر بین شورایعالی و مسؤلان اجرایی در دولت های مستقر سبب شده است که اهداف اساسی شورایعالی فضای مجازی در موضوع هایی مانند شبکه ملی اطلاعات، ساماندهی پیام رسان ها، صیانت از کودکان در فضای مجازی و… محقق نشوند.
*پیشنهاد یا پیشنهادهای شما برای تکمیل و یا اصلاح این طرح در حوزه خانواده و کودکان در فضای مجازی چیست؟
با درک و تأیید دغدغه مهم طراحان طرح که در شکل فعلی تبلور پیدا کرده است به نظر من موارد زیر برای تقویت اثرگذاری طرح بر حوزه پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی باید مورد توجه بیشتر قرار بگیرند:
به حوزه فرهنگ سازی و نگاه پیشگیرانه توجه بیشتری شود.
سازوکارهای پیشبینی شده برای تولید محتوا کافی نیستند و در نهایت منجر به تقویت بخش های وابسته به نهادهای حاکمیتی خواهد شد و کمتر بخش خصوصی در این حوزه حمایت شده است.
پشتیبانی فنی از خانواده ها در چارچوب برنامه های کنترل والدین و مدیریت مصرف متولی ندارد.
نقش وزارت آموزش و پرورش در ارتقا آموزش جامعه هدف معلمان، مربیان، والدین، دانش آموزان و پیش دبستانی مشخص و قابل اندازه گیری نیست.
به مبحث تبلیغات، اطلاع رسانی و سوادکاربری متناسب با اهمیت و تاثیر آنها بر سالم سازی فضای مجازی توجه نشده است.
حوزه مسئولیت اجتماعی و نظام ارزیابی آنکه می تواند نقش مؤثری در ترویج و جلب مشارکت پلت فرم ها در صیانت از خانواده و کودکان داشته باشد دیده نشده است.
*و صحبت پایانی شما؟
از نگاه کارشناسی طرح پیشنهادی فعلی در صورت تصویب می تواند در پشتیبانی از خانواده و کودکان در فضای مجازی نقش به سزایی ایفا کند چون که در شرایط فعلی به سبب غلبه شدید اهداف اقتصادی و کسب و درآمد بیشتر در اپراتورها و پلت فرم ها، معمولی ترین راهکارهای پشتیبانی از خانواده و کودکان که در خیلی از کشورهای دنیا سال هاست که استفاده می شوند مانند سیمکارت کودک و نوجوان، اینترنت پاک، اینترنت قابل مدیریت دسترسی، ابزارهای کنترل والدین و مدیریت مصرف، نظام رده بندی سنی محتوا و … در ایران اجرایی نشده اند و خانواده و کودکان با کمترین حمایت در فضای مجازی به ولنگاری کشیده شده رها شده اند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب